Wat jouw ongemakkelijke achtergrond jou kan brengen.
Gepubliceerd in magazine KiiND 9/2018: www.kiind.nl, door Nelleke Bos
Waar kom je vandaan? De geschiedenis van je ouders ken je meestal wel en die van je grootouders misschien ook. Maar wat speelde er in hun jeugd. Wat zijn de onverwerkte thema’s? En doet het ertoe?
Ieder van ons maakt periodes door waarin je wel naar binnen moet kijken. Je hebt een poosje geleefd, en ineens vind je jezelf op een kruispunt. Of op een doodlopende weg. Hoe ben je hier gekomen? Dit is het moment om een pas op de plaats te maken. Om het eeuwige vooruitkijken even te laten rusten en je om te draaien. Waar kom je vandaan? Zijn er misschien al mensen in jouw familielijn die op ditzelfde punt tot stilstand zijn gekomen? Herhaal je onbewust een oud patroon?
Ken je geschiedenis
Ik spreek systeemopsteller en traumatherapeut Mariska Helling: ‘Er zijn veel situaties waarin je te maken kunt hebben met patronen die hun oorsprong in vorige generaties hebben. Een voorbeeld. Je vader heeft als kind in een interneringskamp gezeten. Dit was voor hem een traumatische periode, soms op de grens van leven en dood. Hij heeft deze periode niet bewust verwerkt, maar is ‘gewoon’ doorgegaan met een leven opbouwen. Als zoon groei je in deze schaduw op. Nu ben je inmiddels zelf vader geworden. Jouw kind -en dus je vaders kleinkind – is automatisch verbonden met het trauma dat de zoon droeg, maar niet verwerkt heeft. Hij draagt ook de beladen rugzak van zijn opa mee. Je zoon maakt immers deel uit van het familiesysteem.
Deze kleinzoon gaat zichzelf bijvoorbeeld overschreeuwen, en kan ‘dadergedrag’ vertonen met zijn ego. Hij groeit op tot roekeloze ondernemer of kiest voor extreem gevaarlijke sporten. Dit kun je interpeteren als een vervorming van het zoeken naar de dood. De dynamiek die in het interneringskamp ontstaan is, ‘werkt door.’ Je kunt het gedrag van de kleinzoon op zichzelf bekijken. Dan zet je hem in de familie weg als branieschopper, maar in dit geval begrijp je meer van het gedrag wanneer je de familielijn onder de loep neemt. Mariska voegt hieraan toe: ‘Je komt in verbinding met de kracht van je voorouders, als je in proces bent. Wanneer je met jezelf in proces bent. Wanneer je met jezelf in proces gaat, kun je ook gebruik maken van de positieve krachten.’
Net zoals er zwarte schapen of onfortuinlijke geschiedenissen in de familie zijn, heb je ook bijzonder sterke en evenwichtige aspecten in je voorouderlijke lijn. Die tot voorbeeld nemen, kan je dus ook verder helpen op je weg.
‘In situaties waarin je slachtoffer bent geweest, wil je vaak het liefst de situatie en alle herinneringen eraan achter je laten. Je hebt bijvoorbeeld als strategie gekozen om ‘nooit meer’ een slachtoffer te zijn. Onbewust, kun je dan juist een agressieve houding aannemen, om jezelf te behoeden voor nieuw slachtofferschap. Daarmee houd je jezelf waarschijnlijk lang op de been -dat is een overlevingsmechanisme, een coping strategie. Maar werkelijke heling begint bij erkenning van je eigen trauma. Dat je een slachtoffer was, en de pijn, het verdriet en alle gecompliceerde gevoelens die daarbij horen, moet verwerken. Daarna kun je pas echt uit de verstrikking van slachtoffer-dader komen’.
Bewust van je cultuur
Je culturele achtergrond kan je ook veel energie kosten of juist kracht geven. Zoals Mariska het zegt: ‘Je draagt als cultuur collectief trauma én collectieve kracht mee’. Dat betekent dat het zinnig is om naar je bodem te kijken. Op welke grond ben je opgegroeid, en wat gaf die jou mee als voedingsbodem? Het kan zomaar gebeuren dat je je levenslang al tegengehouden voelt om vol gas te geven. Dat iets uit je achtergrond jou belemmert.
In proces met jezelf schep je ruimte voor je kinderen
Mariska geeft een voorbeeld uit haar praktijk: ‘Een Nederlands gezin emigreert na de Tweede Wereldoorlog naar Nieuw-Zeeland. Hun zoon, mijn cliënt, was twee jaar oud. Zij konden daar niet aarden en zijn teruggekeerd naar Nederland. Inmiddels was hun zoon 11 jaar. Nu is hij 66 jaar en doet hij voor het eerst een traumaopstelling met de wens zich veilig te voelen. In de opstelling komt hij uit bij het tweejarig jongetje dat hij was. De verlorenheid en zich buitenstaander voelen in een groep komt daarvandaan. Daar is zijn gevoel van eenzaamheid en onveiligheid begonnen.
Twee landen
Heb je connectie met meerdere gebieden of landen, dan kan het veel helpen om in beide gebieden vakanties door te brengen en meer talen te spreken. Je hoeft niet te kiezen voor één taal of land. Je geeft je kind iets mee van verdere achtergronden, zodat hij weet waar hij vandaan komt en hij wat geschiedenis meekrijgt. Voed je kind met de culturen en talen waarin zijn oorsprong ligt. Het is goed en verrijkend voor een kind om ze te kennen en op een organische manier met de cultuur van beide ouders -en hun voorouders- op te groeien. Het heeft invloed’. Weten waar je vandaan komt kan dus kracht geven, maar in de eerste plaats inzicht. Wanneer je herhaaldelijk worstelt met een thema, kan het uit het land van je voorouders komen.
Als Indische heeft Mariska zich in de mensen uit voorheen Nederlands-Indië gespecialiseerd. Zo ziet zij dat de derde generatie erg met de kolonisatie en de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië bezig is, terwijl de eerste generatie zich voornamelijk aanpaste aan de Nederlandse cultuur: ‘ Er zijn nu zoveel culturen in Nederland. Dus is er ruimte voor mensen om zich te profileren met hun cultuur.
Aan de slag – hoe dan?
Wanneer je dieper wil graven naar je achtergrond kan dat spannend zijn en veel van je vragen. Je hebt een gezin, het is druk. Hoe kun je naar verdriet en trauma kijken zonder helemaal kopje onder te gaan? Mariska: ‘Als iets je emotioneert, zoals een verhaal van een andere dat raakt aan je eigen verhaal, dan kun je dit aangrijpen om dieper naar binnen te kijken. Als je je bewust wordt van iets, ga je een proces. In proces is je focus veel minder op je kinderen en sterker op jezelf gericht. Het lijkt of je dan minder voor je kinderen zorgt, maar niets is minder waar: je schept juist ruimte voor de kinderen. Alle thema’s die jij zelf nog niet verwerkt hebt, geven namelijk imprints aan je kinderen. Ga je in proces, dan neem je de onderdrukte thema’s zelf in beheer. Zo geef je lucht’.
Zijn er pijnlijke onaanraakbare plekken in je leven? Pak ze zelf aan, dan hoef je ze niet door te geven. Wees ook mild naar jezelf toe, benadrukt Mariska: ‘ Soms is het leed van je familiegeschiedenis of je voorouders zo groot dat je maar een klein stukje kunt aanpakken. Voel je niet schuldig, je doet altijd wat je kan. Pas als je zelf voelt dat je iets kunt aangaan, kun je het helen. En daarmee win je aan levenskracht.’
